Anguniakkat naleqartitallu

Eqqartuussiviit tamat oqartussaaqataanerat, inuiaqatigiit inatsisitigut illersugaanerat inuillu ataasiakkaat inatsisitigut isumannaatsuutinneqarnissaat illersugaraat.

Eqqartuussiviit suliassaat inatsimmi tunngaviusumi inatsisinilu allani aalajangersarneqarsimapput.

Eqqartuussiviit pineqaatissiisarput aamma inuit, suliffeqarfiit pisortallu akornanni akerleriissutinik aalajangiisarput. Eqqartuussiviit aalajangertarpaat pisortat iliuuserisaat inatsisinut naapertuuttuunersoq aamma inatsisiliorneq tunngaviusumik inatsimmut nunallu assigiinngitsut pisusaaffiinut naapertuunnersoq. Aamma eqqartuussiviit akiliisitsiniarnerit pillugit sulianik, pigisanik agguaassinerit pillugit sulianik aalajangiiviginnittartuupput aamma nalunaarsuineq isumagisarpaat. 

Inatsisip tunngaviusup oqaasertai atorlugit: Eqqartuussiviit eqqartuussinissamut piginnaaneqartitaapput.

Inuit tamarmik inatsisitigut naligiissitaanissaat inuillu ataasiakkaat pissaanermik atornerluivigineqannginnissaat eqqartuussiviup qulakkeertussavaa. Taamaattumik inatsit tunngaviusoq malillugu eqqartuussisut sumulluunniit attuumassuteqanngitsuupput – sulianik aalajangiinerminni inatsit malittussaavaat aamma kinaassusersiortuussanngillat. Politikkikkut soqutigisanit allanilluunniit soqutigisanit aqunneqartittussaanngillat.

Eqqartuussiviit ullutsinnut naleqquttumik sullarissuseqartumillu sulissapput, piffissaq eqqorlugu eqqortunik aalajangiisarnermikkut eqqortoq naapertuilluarnerlu sulissutigalugu – aalajangiisarlutik tunngavilersorluakkanik paasinartunillu. Taamaalilluta innuttaasut tatiginninnerat ataqqinninnerallu pisinnaalissavarput.

Eqqartuussiviit naleqartitaminik tunngavigisaqarpoq, ullut tamaasa sutigulluunniit ilungersorluta malinniartakkatsinnik, avammut tunngatillugu suleqatigiittullu.

Eqqartuussiviit eqqortunik, tunngavilersorluakkanik paasinartunillu piffissaq eqqorlugu aalajangiisartussaapput. Taamaattumik suliassat sapinngisamik pitsaassuseqarnerpaamik sunniuteqarluarnerpaamillu suliarineqassappata pikkorissunik piginnaasaqarluartunillu sulisoqartariaqarpugut.

Eqqartuussivinni sulisut tamarmik eqqartuussiviit ataasiakkaat angusaannut eqqartuussiveqarfillu tamaat isigalugu angusanut akisussaaqatigiipput. Taamaattumik ilisimasatsinnik avitseqatigiittarpugut aamma sulisaaseq pitsaanerpaaq ineriartortillugulu tamanit ilisimaneqalersittarparput.

Kikkut tamaasa ajunngitsumik ataqqinnittumillu pisarpavut. Inuit ataasiakkaat atugaannut tunuliaqutaannullu paasinnittuusarpugut aamma assigiinnngitsuuneq ataqqivarput. Paasinartumik allattarlutalu oqaluttarpugut.

Eqqartuussivinni inatsisit malillugit sulisarpugut aamma uppernassuseqarpugut. Soqutigisanit susassaqarfiginngisanit sunnertittanngilagut. Kinaassusersiortuunngilagut aamma kalluunnaveersaartuuvugut, nalunngilarpullu qaqugukkulluunniit taamatut iliuuseqartartussaalluta.

Eqqartuussiviit kikkunnulluunniit ammassapput tikinneqarsinnaassallutillu. Suleqatigut atuisugullu suleqatigisarpavut killissarititat eqqartuussivinnut atuuttut ataqqillugit. Eqqartuussiviit aaqqissuussatut suliffeqarfittullu ullutsinnut naleqquttumik ineriartornissaat sulissutigaarput.

Danmarkip Eqqartuussivii ukiunut 2023-2027 tunngatillugu arlalinnik anguniagaqarlutillu suliniuteqarfigisassaqarput. Danmarkip Eqqartuussiviisa ilaatut Kalaallit Nunaanni Eqqartuussisoqarfiup anguniakkat suliniuteqarfigisassallu taakku ikittunnguanik allannguuserlugit taperserpai. Piffissamut taaneqartumut anguniagassat pingaarnerit sisamaapput suliniuteqarfigisassallu arlaliullutik, anguniakkat angunissaannut pingaaruteqartut.

• Piffissaq sulianik suliaqarnermut atugaq sivikitsoq
• Suliassamik naammassinninniarnermi anguniakkat takorluukkallu ataatsimoorussat
• Attaveqatigiinneq ullutsinnut naleqquttoq
• Suliffeqarfiunissaq pilerigineqartoq

Eqqartuussiviit sulianik suliaqarnerminnut piffissaq atortagaat pingaaruteqartorujussuuvoq. Eqqartuussiviit ullut tamaasa aalajangiisarput imaluunniit iliuuseqartarput, innuttaasunut suliffeqarfinnulluunniit ataasiakkaanut sunniuteqartunik. Taamaattumik piffissaq sulianik suliaqarnermut atorneqartartoq sivikitsuussaaq assigiiaartuussallunilu, innuttaasut suliani assingusuni suliakkiissutaat piffissap taamatorpiaq sivisussusillip iluani suliarineqarniassammata.

Eqqartuussisoqarfiup sulianik suliaqarnermini anguniagaraa suliaq pillugu ataatsimiinneq siulleq pisassasoq suliap tiguneqarneraniit sap. akunnerata ataatsip iluani. Aamma pinerluttulerinermi sulianut tunngatillugu anguniagaavoq suliani Nuummi suliareqqitassanngortitani eqqartuussutissaq sap. akunnerisa sisamat-arfinillit iluini isumaqatigiinniutigineqarsimassasoq, sulianilu Nuup avataaniit suliareqqitassanngortinneqartuni eqqartuussutissaq qaammatit pingasut iluini isumaqatigiinniutigineqarsimassasoq. Eqqartuussisoqarfiup anguniakkat taakkua 2012-ip ingerlanerani annertigut angusimavai, aamma piffissap sulianik suliaqarnermut maannakkut atorneqartartup taamatut sivisussuseqaannarnissaa suli anguniagaavoq. Tamatuma saniatigut Eqqartuussisoqarfiup, piffissaq sulianik suliaqarnermut atorneqartartoq sutigut tamatigut sivikillisarniarlugu, suleqataasunik allanik, politiinik najukkanilu eqqartuussivinnik suleqateqarnissaq angorusuppaa.

Eqqartuussiviit sulianik suliaqariaasiisa allaffissornikkullu suleriaasiisa assigiinnerulernissaat atuisunut sorpassuartigut pingaaruteqarpoq. Taamaattumik suliassat naammassiniarneranni assigiinnerusumik sulisarnissaq anguniagarerusupparput. Taamaattumik qitiutillugit aallutissavavut:

• Sammisani aalajangersimasuni assigiinngitsumik suleriiaseqartoqarneranik qulaarsineq.
• Inatsilerituunut ilitsersuusiorneq.
• Sammisani, atuisunut pingaaruteqartuni, ataatsimoorussanik malitassaqarnissaq suleriaaseqarnissarlu.
• Najukkani eqqartuussivinnik aamma Kalaallit Nunaanni Eqqartuussivimmik suleqateqarnermut atatillugu aalajangersimasumik suleriaasiliorneq.
• Ilisimasanik paarlaaqatigiinnissamut pitsaasunik killissalersuineq.
• Eqqartuussutinik katersineq

Eqqartuussiviit tatigisaajuassappata innuttaasut eqqartuussiviit aalajangiissutaannik inuiaqatigiinnilu inissisimaffiannik ilisimasaqarnissaat paasinninnissaallu annertuumik pingaaruteqarpoq. Attaveqatigiinneq inip eqqartuussiviusartup iluani avataanilu paasinartuullunilu ullutsinnut naleqquttuussaaq.

Pitsaanerusumik attaveqatigiinikkut eqqartuussivinnilu oqaatsinik atuinermik nutarsaanikkut innuttaasut eqqartuussivinnut eqqartuussivinnilu sulisaatsimut paasinninnerunissaat angorusupparput. Eqqartuussivinni oqaatsit atorneqartut tassaapput kalaallit aamma danskit oqaasii. Inatsisitigut isumannaatsuunissaq pissutigalugu qaffasissumik pitsaassuseqartumik oqalutseqarnissaq pingaartipparput. Taamaattumik qitiutillugit aallutissavavut:

• Eqqartuussiviit inissisimanerat suliassaallu pillugit ilisimasanik siaruarterineq
• Eqqartuussiviit aalajangiineri pillugit oqaluttuarneq
• Allakkat aalajangikkallu paasinartuunissaannik ullutsinnullu naleqquttuunissaannik eqqanaarineq
• Kalaallit oqaasii atorlugit attaveqatigiinnerup qaffasissumik pitsaassuseqarnissaanik eqqanaarineq
• Attaveqatigiinnermik naleqqussaaneq, silarsuarmioqatigiinnermut tunngatillugu unamminartunut naleqqussarlugu

Anguniakkat pingaarnerit anguneqassappata sulisut tamarmik piukkunnarluartuullutillu piginnaasaqarluartuussapput. Kalaallit Nunaanni Eqqartuussisoqarfik suliffeqarfiorusuppoq pilerineqartoq, sulisunik piukkunnarluinnartunik sulisoqaannarsinnaasoq suliffigiumaneqartorlu.

Taamaattumik oqaluuseralugu ilisimatitsissutigisassavarput suliffeqarfiusugut naleqartitanik malittarisaqartut, sulisut ataasiakkat unamminartorujussuarnik suliaqartartut aamma pissanganartunik inuiaqatigiinnullu tunngassuteqartunik suliassaqartartut. Oqaluttuarisassavarputtaaq ilinniaqqinnissamut piginnaanngorsaqqinnissamullu periarfissaqartoq, taamaaliornissamullu periarfissanik annertusaassaagut. Taamaattumik qitiutillugit aallutissavavut:

• Kalaallit Nunaanni eqqartuussiviit naalagaaffiullu iluani eqqartuussiviit allat akornanni sulisunik paarlaaqatigiittarnissaq
• Sulisut kalaallisut, danskisut tuluttullu piginnaasaqarnissaannik eqqanaarineq